وام
وام در واقع پول، ملک یا هر دارایی است که از طرف یک فرد که به عنوان وامدهنده مشخص میشود، به وامگیرنده اعطلا میگردد. معمولاً یک شرط برای این پرداخت تعیین میشود و آن، پرداخت اصل دارایی پرداخت شده و بهره آن است. طرفین معمولاً قبل از دریافت و پرداخت این مبلغ، نسبت به مقدار بهره توافق میکنند. بانکها و مؤسسات مالی مختلف ممکن است پرداخت وام را به دلایل مختلفی از جمله برطرف نمودن مشکلات مالی یا رونق اقتصادی و خرید مسکن و …. پرداخت نمایند.
اهداف دریافت وام
- تأمین هزینههای بیماری
- وام ازدواج
- خرید مسکن
- خرید کالا
- خرید خودرو
- تأمین نقدینگی فعالیتهای اقتصادی
وام مرابحه
یکی از عقود یازده گانه اقتصادی در اسلام را مرابحه گویند. تعریف آن هم به این صورت است که مشتری قسمتی از بهای اصلی کالا را به صورت نقدی و مابقی را قسطی به فروشنده پرداخت خواهد کرد. فروشنده در این روش فروش به مشتری اعلام میکند که قیمت اصلی یک کالا چقدر است و سپس به وی میگوید که مقداری سود را بهعنوان بهره فروش قسطی از وی دریافت خواهد کرد. مبلغ مرابحه هم به صورت یکجا و هم قسطی پرداخت خواهد شد. معمولاً بخش قسطی معامله از بخش نقدی آن بیشتر خواهد بود.
تعریف وام مرابحه
آشنا سازی افراد با وامهای بانکی که در سیستم اقتصادی ایران رایج است میتواند به آنها در استفاده از ظرفیت سیستم بانکداری کشور کمک شایانی نماید. وام مرابحه یکی از ای نوع وامها است که در میان مردم کمتر شناختهشده و نیز کمتر مورداستفاده قرارگرفته است. این نوع از وام بانکی درواقع ازجمله عقود اقتصادی در اسلام است که برای پیشبرد اهداف تجاری و بهبود شرایط زندگی اشخاص در تاریخ اسلام در نظر گرفته شده و از لحاظ فقهی حلال است.
بانک مرکزی ایران در راستای تحقق بانکداری اسلامی در سالهای اخیر این نوع وام را به بانکهای مختلف ابلاغ نموده و روند بهرهبرداری از آن را برای آنها روشن کرده است. به نظر میرسد در سالهای آتی، استفاده از این وام برای کسبوکارها، اشخاص و نهادها افزایش پیدا کند.
درحالیکه استفاده از برخی وامها، کمک بزرگی برای کسبوکارهای بزرگ و کوچک و حتی برخی کارهای شخصی بوده و میتواند کمک شایانی نماید، برای بسیاری از افراد، کلماتی مثل وام مضاربه و وام مرابحه آنقدر ناشناخته و نامربوط است که حتی برای تحقیق در مورد آن نیز تمایلی نشان نمیدهند.
وام مرابحه کاربردهای گستردهای دارد که شامل صنایع، کسبوکارها و استارت آپ های مختلف میشود. البته شرایط خاص این نوع از وام، باعث شده تا به جای قرار گرفتن پول در بطن کار، کالا محوریت و موضوعیت آن باشد. به همین علت است که مرابحه بیش از موارد جزئی و فرعی، برای کسبوکارها مورداستفاده قرار گیرد. البته برای برخی معاملات ازجمله خرید مسکن یا خرید زمین به صورت شخصی که نوعی کالای سرمایهای بهحساب میآید نیز وام مرابحه کاربردهای خود را نشان میدهد.
این وام در معنای دقیق آن به عقد قراردادی گفته میشود که در آن فروشنده کالا بهدقت قیمت خرید کالا را بررسی و بیان کرده و سودی که قرار است به آن بی افزاید را بعد از تائید مشتری به اصل مبلغ کالا اضافه میکند. همانطور که ذکر گردید، نحوه پرداخت قسط کالا نیز میتواند به صورت نقدی (خریدار تمکن مالی را برای پرداخت قسطها به صورت یکجا دارد) یا اقساطی باشد. علاوه بر این موضوعات مدتزمان بازپرداخت وام نیز در قرارداد مرابحه مشخص شده و میتواند به صورت اقساط مساوی یا غیر مساوی به شرط توافق تعیین گردد.
لازم به ذکر است هزینههای مختلفی که از خرید تا انبارداری و حتی بیمه کالا را شامل میشوند هم در برخی از انواع وام مرابحه به صورت مبلغ اضافه شده به اصل قیمت کالا از خریدار دریافت میشود. همچنین ممکن است برخی تخفیفها از طرف تولیدکننده یا توزیعکننده به خریدار داده شود که باید در قرارداد حتماً اضافه شود.
پرداخت وام مرابحه هم بسته به نوع عقد قرارداد میتواند متفاوت باشد. برای مثال وام مرابحه خرید خودروی بسیاری از بانکها تا ۵ سال و برخی دستگاه و تجهیزات صنعتی دیگر تا ۳ سال به صورت عرف تعیین گردیده است. اخیراً یک بانک نیمهخصوصی، حداکثر زمان یکی از طرحهای تسهیلاتی خود را که بر اساس بیع مرابحه بنیان گذاشته شده تا ۱۰۰ ماه اعلام کرده و سقف سود آن ۱۸ درصد است.
کدام بانکها وام مرابحه پرداخت میکنند و شرایط آنها چیست؟
لیست بانکهایی که در حال حاضر وام مرابحه را در دستور کار خود قرار دادهاند به شرح زیر است.
- بانک ملی ایران
- بانک سپه
- بانک صادرات
- بانک ملت
- بانک ایرانزمین
- بانک انصار
- بانک تجارت
- بانک کشاورزی
- بانک رفاه
همانطور که در بالا اشاره گردیده بانکها و مؤسسات مالی مختلفی حتی علاوه بر اعلام میزان وام مرابحه به صورت مشخص، برخی از طرحهای ویژه پرداخت تسهیلات را بر اساس مرابحه ایجاد نمودهاند. با اطلاع از طرحهای مختلف بانکها میتوانید برای اخذ وام مناسب کسبوکار خود اقدام کنید. در این زمینه استفاده از مشاورانی که به صورت تخصصی در زمینه وام و تسهیلات فعال هستند، بهترین راه خواهد بود. سایت اکو ساختمان با بهرهگیری از تجربیات مشاوران باسابقه خود در امور اقتصادی آماده همراهی با فعالین مربوطه است.
نحوه بازپرداخت و میزان سود بانکی وام مرابحه نیز کاملاً وابسته به نوع قرارداد و بانک خواهد بود. بسیاری از بانکها میزان درصد سود وام مرابحه خود را بین ۱۵ تا ۲۰ درصد اعلام کردهاند. البته برخی از بانکهای خصوصی مانند بانک پارسیان این میزان را بیش از ۲۰ درصد تعیین و در مقابل برخی ویژگیهای دیگر را به وام خود اضافه کردهاند. انتخاب از بین بانکهای مختلف ارائهدهنده وام مرابحه نیز یکی از چالشهای پیش رو است که ممکن است افراد مختلف در هنگام اخذ این نوع وام با آن مواجه شوند.
مدارک مورد نیاز وام مرابحه
شایان ذکر است که هر بانکی قوانین مربوط به خود را برای دریافت مدارک و مستندات از مشتری خود دارد اما برخی از این مدارک هستند که به صورت عمومی برای اکثر بانکها مورد نیاز هستند. شرح این مدارک در زیر آورده شده است.
- تکمیل فرم درخواست وام مرابحه بهدقت و بر اساساً اطلاعات واقعی
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی برای اشخاص حقیقی و مدارک محرز کننده هویت برای اشخاص حقوقی
- ارائه مجوز مبنی بر تائید کسبوکار و تجارت شخص وامگیرنده
- مدارک لازم برای اثبات محل اقامت وامگیرنده
- ارائه مدارک لازم جهت وثیقه و ضمانت و همچنین ارائه ضامن معتبر بر اساس مبلغ وام مرابحه و دستورالعمل بانک
تفاوت مرابحه با فروش اقساطی
در مورد تفاوت مفهوم مرابحه با فروش اقساطی میتوان اشاره کرد که فروش اقساطی نوع معاملهای است که طی آن کالا به مشتری تحویل شده و بهای آن بعداً در قالب یک یا چند قسط پرداخت میگردد و ممکن است به این دلیل کمی گرانتر از فروش نقدی باشد که البته این امر جایز است. در مرابحه، فروشنده مبلغی را بیشتر از بهای اصلی کالا میگوید که پرداخت آن میتواند نقدی یا قسطی باشند. همچنین در فروش اقساطی، کالا یا خدماتی به مشتری داده میشود که گرانتر از حالت معمول است و بعداً در چند قسط توسط مشتری پرداخت میشود.
شرایط استفاده از وام مرابحه
ازجمله ضوابطی که میتوان ذیل آنها از مرابحه در نظام بانکی و پولی کشور استفاده کرد موارد زیر را میتوان نام برد.
- حسن شهرت، اهلیت، سابقه کار مناسب، داشتن صلاحیت فنی، متناسب با تسهیلات درخواستی
- دریافت تخفیف از عرضهکنندگان یا تولیدکنندگان
- ایجاد امکان انتخاب خدمات و اموال برای متقاضی
- اعلام قیمت تمام شده به مشتری
- محاسبه مبلغ وام مرابحه بر اساس سود بانکی و بهای تمام شده
- اقساطی که در نظر گرفته میشود، میتواند به میزان مساوی و یا غیر مساوی در زمانهای معین باشند
- تخفیف به مشتری در صورتی که بتواند زودتر از موعد تمام بدهی را بپردازد
تفاوت مرابحه و مضاربه
مضاربه قراردادی است دوطرفه که یکطرف صاحب سرمایه نقدی یعنی بانک و طرف دیگر یک شخص حقیقی یا حقوقی صاحب کسبوکار است. هر دو نفر در سود حاصل از شراکت در یک کسبوکار سهیم هستند. یکی از مهمترین شرایط مضاربه بسته شدن آن روی کسبوکاری است که خریدوفروش دارد. بر اساس قوانین در مضاربه سرمایه حتماً باید پول نقد باشد. بانکها برای بستن قرارداد مضاربه حتماً باید فاکتور خرید جنس مشخص شده را دریافت کرده و در مدتزمان معینی به همراه سود مشخص شده به صندوق خود برگردانند. بانکها فقط در سود این قرارداد سهیم بوده و به زیان آن کاری ندارند.
در زمان پایان قرار مضاربه پول به همراه سود به صورت یکجا باید بازگردانده شده و پول مضاربه را نمیتوان به صورت اقساط پرداخت کرد. از طرف دیگر، مرابحه قراردادی است که بین دو فرد که یکی از آنها عرضه کنند کالا (بانک) و یک خریدار بسته میشود؛ اما در این قرارداد طرف عرضه کننده بانک است که یک کالایی را با قیمت تمام شده و تمام هزینههایی که برای او داشته است به فرد دیگری میفروشد.
فرد خریدار میتواند اصل وام را به صورت اقساط به همراه سود به فرد عرضه کننده پرداخت کند. این اقساط میتواند به مبالغ مساوی و یا غیر مساوی تقسیم شود. در مرابحه فرد عرضه کننده کالا باید قیمت تمام شده کالا را به صورت واقعی بگوید، اگر فرد خریدار متوجه این موضوع شود که ارزش واقعی کالا کمتر از قیمت تمام شده از طرف عرضه کننده اعلام شده است، میتواند قرارداد را فسخ کند. فروشهای لیزینگ فروش را به صورت مرابحه انجام میدهند.
سخن آخر
هدف اقتصاد کشور ما رسیدن به یک اقتصاد اسلامی است که بر پایه فقه نوشته شده است و یکی از مشخصههای اقتصاد اسلامی این است که کشور دارای بانکهایی بر پایه قوانین فقهی باشد. بانکداری اسلامی به نوعی از بانکداری گفته میشود که بر اساس احکام فقهی خصوصاً از نظر ربا و رباخواری تنظیم شده است و از اقتصاد اسلامی پیروی کند.
