بازار بورس
بورس یکی از انواع بازارهای مالی است که در آن عمدتا اوراق بهادار مانند سهام معامله میشود. با ورود سرمایه مردم به بورس از طریق خرید این اوراق، اقتصاد رونق پیدا کرده و شرکتها رشد میکنند. با رشد شرکتها، ارزش سهام آنها نیز بیشتر شده و مردم میتوانند با فروش آنها کسب سود کنند. آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بورسی …
سهام
سهام جمع کلمه سهم است. هر سهم کوچکترین واحد مالکیتی یک شرکت است. با خرید سهام یک شرکت به نسبت تعداد سهام خریداری شده در مالکیت شرکت و سود و زیان آن شریک خواهید شد.
کارگزاری
کارگزاری بورس یک نهاد مالی است که از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دارد تا واسط سرمایهگذاران و بازار بورس باشد. برای سرمایهگذاری در بورس باید بهترین کارگزاری را انتخاب کرده و در آن ثبت نام کنید.
کد بورسی
کد بورسی یا کد سهامداری، شناسهای منحصر به هر فرد است که برای انجام معاملات در بازار بورس استفاده میشود. کد بورسی از طریق ثبت نام در سامانه سجام قابل دریافت است.
۱- شاخص کل (TEDPIX)
شاخص کل سطح عمومی قیمتها و سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس را نشان میدهد. اکثر سرمایهگذاران برای تحلیل وضعیت بورس به تحلیل شاخص کل بورس میپردازند. در محاسبه این شاخص، شرکتهای بزرگتر (از نظر ارزش بازار) تاثیر بیشتری دارند.
۲- شاخص کل هموزن
شاخص کل هموزن همانند شاخص کل است اما در فرمول محاسبه آن همه شرکتها وزن مشابهی دارند. به زبان ساده یعنی این که نوسانات قیمت شرکتهای بزرگ و کوچک در بورس به یک اندازه در شاخص کل هموزن تاثیر میگذارند.
۳- ارزش بازار (Market Capitalization)
به مجموع ارزش روزِ یک شرکت، ارزش بازار گفته میشود.
هر چه ارزش بازار یک شرکت بیشتر باشد، تاثیر آن بر شاخص کل بیشتر است.
تحلیل فاندامنتال (Fundamental Analysis)
تحلیل فاندامنتال یا بنیادی یکی از روشهای محاسبه ارزش ذاتی یک شرکت و پیشبینی قیمت آینده آن است. در این روش وضعیت مالی شرکت بورسی، صنعت بورسی که شرکت در آن قرار دارد و وضعیت کلی اقتصاد برای بررسی ارزندگی سهام یک شرکت تحلیل میشود.
ارزش ذاتی (Intrinsic value)
ارزش ذاتی سهام به معنای ارزش واقعی آن است. ارزش ذاتی از طریق بررسی صورتهای مالی، پتانسیل رشد شرکت و … به دست میآید و یکی از فاکتورهای مهم تحلیل فاندامنتال به حساب میآید.
سال مالی
سال مالی بازه زمانی یکساله ای است که مبدا شروع فعالیت های یک شرکت در نظر گرفته میشود. برای مثال سال مالی اکثر شرکتها از ابتدای فروردین تا پایان اسفند است و در صورتهای مالی به این صورت درج میشود؛ سال مالی منتهی به 29/12.
صورتهای مالی
صورتهای مالی گزارشاتی هستند که عملکرد مالی شرکتها را نشان میدهند. از جمله صورتهای مالی میتوان به ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت گردش وجوه نقد و… اشاره کرد. صورتهای مالی در سایت کدال منتشر میشوند.
صورت سود و زیان
صورت سود و زیان گزارشی که میزان درآمد، هزینه و سود شرکت را نشان میدهد.
ترازنامه یا صورت وضعیت مالی
ترازنامه، گزارشی است که میزان دارایی و بدهی شرکت را به علاوه حقوق صاحبان سهام (حقوق مالکانه) نشان میدهد.
صورت تغییرات در حقوق مالکانه
صورت تغییرات در حقوق مالکانه، میزان حقوق صاحبان سهام را در ابتدا و انتهای تاریخ گزارش نشان میدهد. حقوق مالکانه یا حقوق صاحبان سهام از کم کردن بدهیهای یک شرکت از داراییهای آن به دست میآید. بیشترین کاربرد حقوق مالکانه مربوط به زمان انحلال شرکت است.
صورت جریان وجوه نقد (صورت جریانهای نقدی)
صورت جریان وجوه نقد، گزارشی است که نحوه گردش نقدینگی را در یک شرکت نشان میدهد. صورت جریانهای نقدی به طور کلی به سه دسته مختلف تقسیمبندی میشود:
کدال (Codal.ir)
کدال یا سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران، سایتی است که اطلاعات مالی شرکتها و اطلاعیههای آنها در خصوص برگزاری مجامع و … را منتشر میکند. سایت کدال یکی از مهمترین ابزارهای تحلیل بنیادی در بورس به شمار میرود.
ناشران
منظور از ناشران در بورس همان شرکتهای بورسی است. در واقع ناشر اوراق بهادار شخصی حقوقی است که اوراق بهادار را به نام خود منتشر میکند. برای مثال ناشر سهام شبندر همان پالایشگاه نفت بندرعباس است.
ارزش دفتری (Book value)
در صورت انحلال شرکت و پس از پرداخت بدهیهای شرکت، بر اساس ارزش دفتری، حقوق صاحبان سهام پرداخت میشود.
ارزش اسمی (Par Value)
ارزش اسمی سهام همان ارزش صوری آن است. این ارزش اسمی به هنگام تشکیل شرکت در اساسنامه آن ذکر میشود. ارزش یا قیمت اسمی تفاوت زیادی با قیمتِ بازار سهام دارد.
قیمت بازار
منظور از قیمت بازار سهام، قیمتی است که در نتیجهی عرضه و تقاضا در بازار بورس به وجود میآید.
حقیقی و حقوقی
منظور از اشخاص حقیقی و حقوقی در بورس به ترتیب، سهامداران و اشخاص مستقل در بورس (مانند ما و شما) و شرکتها (مانند شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری) است. اشخاص حقیقی معمولا با سرمایه خُرد در بازار بورس معامله میکنند اما اشخاص حقوقی با سرمایه های کلان در این بازار حضور دارند.
تحلیل تکنیکال (Technical Analysis)
تحلیل تکنیکال دانشی است که با بررسی حرکت قیمت و حجم معاملات سعی در پیشبینی قیمت آینده سهام دارد. در تحلیل تکنیکال از مفاهیمی همچون روند، حمایت و مقاومت، الگوهای قیمتی، الگوهای شمعی ژاپنی و ابزارهایی مانند اندیکاتور استفاده میشود.
تابلوخوانی
تابلوخوانی دانشی است که با استفاده از آن میتوان اطلاعات موجود در تابلوی نمادها را برای خرید سهام پربازده تجزیه و تحلیل کرد. تابلوی معاملاتی هر نماد را میتوان با استفاده از سایت tsetmc.com مشاهده کرد.
بازار خرسی و گاوی
بازار خرسی و گاوی دو اصطلاحی است که به ترتیب برای بازارهای نزولی و صعودی به کار میشود.
- بازار گاوی (Bull market): در این بازار میزان تقاضا بیشتر از عرضه است و همین نکته باعث افزایش قیمت سهام میشود.
- بازار خرسی (Bear market): در این بازار میزان عرضه بیشتر از تقاضا است و همین نکته نشان از عدم تمایل مردم به خرید و کاهش قیمت سهام دارد.
نماد (Symbol)
نماد در بورس، کد یا نام اختصاری شرکتها است. برای مثال شرکت فولاد خوزستان با نماد «فخوز» نشان داده میشود. حرف «ف» نشاندهنده گروه صعنتِ شرکت یعنی فلزات اساسی و حروف «خوز» برگرفته از نام شرکت است.
توقف نماد
اگر امکان خرید و فروش یک نماد برای مدتی قطع شود، در اصطلاح میگویند نماد متوقف شده است. از جمله دلایل توقف نمادها در بورس میتوان به برگزاری مجامع، بیشترین و کمترین تغییر قیمت و… اشاره کرد.
پرتفوی (Portfolio)
پرتفوی یا سبد سهام به مجموعه داراییهای مالی یک سرمایهگذار گفته میشود. به زبان ساده پرتفوی ترکیبی از سهام یا سایر اوراق بهادار خریداری شده توسط سرمایهگذار است.
عرضه اولیه (IPO)
به اولین عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس یا فرابورس به عموم مردم، عرضه اولیه گفته میشود. خرید عرضه اولیه سهام معمولا با سود همراه است.
پذیره نویسی (Underwriting)
پذیره نویسی در بورس فرآیندی است که به هنگام تشکیل شرکتهای سهامی عام و به منظور تامین سرمایه یا تعهد به تامین آن انجام میشود. سرمایهگذاران با شرکت در اولین پذیره نویسی شرکت متعهد میشوند بخشی از سرمایه مورد نیاز شرکت برای تاسیس را بپردازند.
بازار اولیه و ثانویه
بازار سرمایه را میتوان به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیمبندی کرد:
- بازار اولیه (primary market)؛ بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه میشوند. پذیره نویسی شرکتها برای تامین سرمایه (از طریق عموم مردم) در این بازار انجام میشود.
- بازار ثانویه (secondary market)؛ فروش (و خرید مجدد) اوراق بهاداری که در بازار اولیه خریداری شدهاند، در این بازار انجام میشود. تمام معاملات سهام در بازار بورس در بازار ثانویه انجام میشود.
ضریب بتا (β)
ضریب بتا در بورس معیاری است که میزان بازدهی و ریسک یک سهم را نسبت به حرکت کلی بازار می سنجد.
سهام شناور آزاد (Free Float)
سهام شناور، آن بخش از سهام یک شرکت است که در بین سهامداران خُرد در حال چرخش است. به زبان ساده یعنی این که دارندگان آن قصد مدیریت در شرکت را ندارند و فقط میخواهند از نوسان قیمت سهام در بورس سود ببرند.
سود سهام و سود تقسیمی (EPS و DPS)
سود سهام در بورس با دو اصطلاح EPS و DPS شناخته میشود:
- سود هر سهم یا EPS، میزان سود خالص شرکت به ازای هر سهم است.
- سود تقسیمی یا DPS، میزانی از سود هر سهم که در مجمع بین سهامداران تقسیم شده و به آن سود نقدی نیز گفته میشود.
مجمع بورسی
مجمع، جلسه ای که معمولا با حضور اکثریت سهامداران تشکیل شده و طی آن، در خصوص موارد مهم مربوط به شرکت و سهامداران تصمیمگیری میشود. به طور کلی مجامع بورسی به سه دسته تقسیمبندی میشوند:
مجمع عمومی موسس
مجمع عمومی موسس جلسه ای است که جهت تصویب تشکیل یک شرکت سهامی عام برگزار میشود. در این مجمع، اولین مدیران و بازرسان شرکت، اساسنامه و روزنامه کثیرالانتشار آن مشخص میشوند.
مجمع عمومی عادی سالیانه
یکی از انواع مجمع های بورسی در ایران، مجمع عمومی عادی سالیانه است که یکبار در سال برگزار میشود. در این مجمع که با حضور مدیران و سهامداران شرکت برگزار میشود مواردی همچون صورتهای مالی، میزان سود تقسیمی، گزارشات مدیران شرکت و… بررسی میشوند.
مجمع عمومی فوق العاده
در مجمع عمومی فوق العاده رخدادهای مهمی همچون افزایش سرمایه شرکت، انحلال شرکت و… مطرح و بررسی میشود. به همین جهت زمان برگزاری این مجمع دقیقا مشخص نیست.
افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در بورس یکی از روشهای تامین مالی شرکتهاست و به ۴ روش مختلف امکان انجام آن وجود دارد.
صرف سهام
صرف سهام در بورس که بیشتر با افزایش سرمایه از طریق صرف سهام شناخته میشود، به معنای پرداخت مبلغی بیشتر از ارزش اسمی سهام در پذیره نویسی است.
حق تقدم سهام
حق تقدم خرید سهام، در زمان افزایش سرمایه شرکتها از محل آورده نقدی منتشر میشود. در واقع حق تقدم بدین معنی است که سهامداران فعلی شرکت به هنگام افزایش سرمایه برای به دست آوردن مالکیت سهام جدید شرکت، اولویت دارند.
سهام جایزه
سهام جایزه در بورس، سهامی است که به صورت رایگان در اختیار سهامداران شرکتهایی که از طریق تجدید ارزیابی دارایی یا سود انباشته، افزایش سرمایه دادهاند، قرار میگیرد.
نسبت P/E
نسبت P/E، با تقسیم کردن قیمت سهام یک شرکت بر EPS آن به دست میآید و به عنوان یکی از معیارهای تحلیل بنیادی و مقایسه شرکتهای بورسی موجود در یک گروه یا صنعت استفاده میشود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار هستند که جهت تامین مالی شرکتها یا بنگاه های اقتصادی منتشر میشوند. با خرید اوراق بدهی، سرمایهگذاران سود مشخصی به عنوان بهره دریافت میکنند و در زمان سررسید اوراق هم اصل سرمایهشان به آنها بازگردانده میشود.
سبدگردانی (Separately managed account)
سبدگردانی یا مدیریت پرتفوی یک شیوه غیر مستقیم سرمایهگذاری در بورس است. در این روش شخصی که سرمایه اولیه زیادی دارد با یک شرکت سبدگردان مجاز، قرارداد سبدگردانی میبندد تا از جانب او یک سبد اختصاصی تشکیل داده و به جای او به خرید و فروش یا نگهداری اوراق بهادار (به منظور کسب سود برای سرمایهگذار) بپردازند.
صندوق سرمایهگذاری مشترک (Mutual Funds)
صندوق سرمایهگذاری مشترک یا صدور و ابطالی یکی از روشهای سرمایهگذاری غیر مستقیم افراد غیرحرفهای در بورس است. سرمایهگذاران در صورت خرید واحدهای این صندوق با متحمل شدن ریسک کم، بازدهی معقولی (نسبت به میزان ریسک) به دست میآورند.
صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF)
صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس نوعی از صندوق سرمایهگذاری است که از داراییهای متنوعی تشکیل شده و همچون سهام قابلیت معامله شدن در بازار را دارد. افراد مبتدی میتوانند با خرید و فروش واحدهای صندوقهای ETF، به صورت غیر مستقیم در بازار بورس سرمایهگذاری کنند.
دارایی تحت مدیریت (Asset Under Management)
دارایی تحت مدیریت یا AUM میزان داراییهای تحت مدیریت یک صندوق سرمایهگذاری یا کارگزاری را نشان میدهد. از این آیتم میتوان به عنوان میزان موفقیت یک شرکت سرمایهگذاری استفاده کرد.
ارزش خالص دارایی (NAV)
ارزش خالص دارایی اصطلاحی است که بیشتر برای صندوقهای سرمایهگذاری استفاده میشود. اگر ارزش داراییهای یک صندوق را از بدهیهای آن کسر کنید به ارزش خالص دارایی آن دست پیدا خواهید کرد.
آربیتراژ (Arbitrage)
آربیتراژ به معنای کسب سود بدون ریسک از تفاوت قیمت یک دارایی مالی در دو یا چند بازار متفاوت است. برای مثال با خرید یک کالا از بازار ارزانتر و فروش همان کالا در بازار گرانتر، سود حاصل میشود. در بازار آتی ایران امکان استفاده از آربیتراژ وجود دارد.
بازار آتی
بازار آتی بخشی از بورس کالای ایران است که در آن معاملات آتی (Future Contract) انجام میشود. طی قرارداد آتی، خریدار و فروشنده توافق میکنند تا یک کالای مشخص را در یک زمان معین در آینده و با یک قیمت مشخص معامله کنند.
قیمت پایانی
قیمت پایانی در بورس، قیمتی است که میانگین وزنی قیمت معاملات سهام (در طول یک روز معاملاتی) را با توجه به عواملی مانند حجم مبنا، حجم معاملات سهم و قیمت پایانی روز قبل مشخص میکند.
دامنه نوسان
دامنه نوسان قیمت در بورس، سقف و کف قیمت یک سهم را مشخص میکند. به عبارت دیگر، قیمت سهم فقط میتواند در محدوده دامنه مجاز نوسان قیمت تغییر کرده یا نوسان داشته باشد.
حجم مبنا
حجم مبنا در بورس به حداقل تعداد سهامی گفته میشود که باید در یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت پایانی سهم مطابق با دامنه نوسان مجاز سهم تغییر کند.
گره معاملاتی
گره معاملاتی، شرایطی است که در آن نمادها در صف فروش یا صف خرید قفل میشوند. به همین جهت قیمت پایانی نماد در چند روز متوالی تغییر چندانی نمیکند.
صف خرید و صف فروش
صف خرید و صف فروش در بورس زمانی شکل میگیرد که تعادل میان عرضه و تقاضا از بین میرود.
- صف خرید؛ زمانی که تقاضا برای یک سهم در سقف قیمت روزانه زیاد باشد، صفی از خریداران به وجود میآید که به آن صف خرید گفته میشود.
- صف فروش؛ زمانی که عرضه یک سهم در کف قیمت روزانه زیاد باشد، صفی از فروشندگان برای واگذاری سهام به وجود میآید که به آن صف فروش گفته میشود.
نوسانگیری
نوسانگیری در بورس به کسب سود از تغییرات کوتاه مدت قیمت سهام گفته میشود. نوسانگیری در بورس به دانش و تجربه کافی نیازمند است.