منافع عربستان از دوستی با چین

پل پيلار در مطلبي براي انديشکده کوئينسي به چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز انعقاد توافق امنيتي بين عربستان سعودي و ايالات متحده آمريکا پرداخت و نوشت: محمد بن‌سلمان يک حاکم اقتدارگراست که هيچ‌گونه حسن همراهي ايدئولوژيک با دموکراسي غربي احساس نمي‌‌‌کند. اگرچه به لحاظ فکري ممکن است با دولت‌‌‌هاي خارجي در مورد نحوه حکمراني اشتراک نظر داشته باشد اما در عمل همراه با ساير رژيم‌هاي اقتدارگراست.منافع عربستان از دوستی با چین…

چرا سعودي‌ها چين را دوست دارند؟

سياست خارجي او به اين صورت است که صرف نظر از ايدئولوژي مي‌تواند آن را به هر سمتي هدايت کند. عربستان سعودي مانند بسياري از کشورهايي که به طور کلي جنوب جهاني ناميده مي‌‌‌شوند، در برابر انتخاب بين شرق و غرب يا به طور کلي بين قدرت‌‌‌هاي بزرگ مقاومت مي‌کند. رژيم سعودي به دنبال اين است که متعهد باقي بماند و آنچه را که مي‌‌‌خواهد از هر طرف به دست بياورد. بن‌سلمان به هيچ توافقي با يک قدرت خارجي به عنوان متضمن تعهد عربستان به جانبداري در موضوعات ديگر نگاه نمي‌کند.همان‌طور که بايدن و ديگران نيز به آن اشاره کرده‌‌‌اند، منطقي که براي تقويت روابط نزديک با عربستان سعودي مطرح شده رقابت با چين بر سر نفوذ در خاورميانه است. اما روابط گسترده عربستان و چين ريشه در منافع اقتصادي و ديگر منافع عربستان سعودي دارد و بعيد است به دنبال هرگونه توافق جديد با ايالات متحده تغيير محسوسي در آن ايجاد شود.

منافع عربستان از دوستی با چین

عربستان سعودي بزرگ‌ترين منبع نفت چين است و چين بيش از هر کشور ديگري نفت عربستان را خريداري مي‌‌‌کند. عربستان سعودي بزرگ‌ترين شريک تجاري چين در خاورميانه است و چين به طور کلي بزرگ‌ترين شريک تجاري عربستان سعودي است. چين همچنين سرمايه‌گذار مهمي براي برنامه‌‌‌هاي جاه‌‌‌طلبانه محمدبن‌سلمان به منظور توسعه اقتصادي فراتر از نفت است که با عنوان چشم‌‌‌انداز سعودي 2030 شناخته مي‌شود. بسياري از پروژه‌‌‌هاي اين طرح‌‌‌ها به طور طبيعي با ابتکار کمربند و جاده چين مطابقت دارند.

…………………………………………………………………………….

بیشتر بخوانید :علل کاهش رشد اقتصادی چین

…………………………………………………………………………….

چين همچنين در مورد برخي مسائل نظامي با عربستان سعودي همکاري داشته است که مربوط به فروش موشک‌‌‌هاي بالستيک ميان‌‌‌برد اين کشور در قراردادي است که در سال 1986 منعقد شد و تنها 2سال بعد در غرب شناخته شد. اين معامله مدت‌‌‌ها قبل از صحبت در مورد خروج ايالات متحده از خاورميانه و ايجاد يک «خلأ» اتفاق افتاد. امروز چين به عربستان سعودي در ساخت موشک‌‌‌هاي بالستيک سوخت جامد خود کمک مي‌‌‌کند. يکي از جذابيت‌‌‌هاي رژيم سعودي در برخورد با چين در زمينه‌‌‌هاي اقتصادي يا نظامي اين است که پکن به کمبودهاي حقوق بشر کشورهاي شريک خود توجهي نمي‌‌‌کند.

در مقابل، اين نقض حقوق بشر رژيم سعودي، مانند قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌‌‌نگار منتقد بود که تا حد زيادي زمينه‌ساز موضع قبلي جو بايدن در برخورد با عربستان سعودي به عنوان يک فرد مطرود شد. تا جايي که رژيم سعودي به احساسات شهروندان خود توجه مي‌‌‌کند، چين نيز مورد علاقه آنهاست. احساسات مربوطه احتمالا منعکس کننده اين احساس در ميان شهروندان عادي سعودي است؛ در حالي که ايالات متحده با موضوعات ترسناکي مانند تهديدهاي امنيتي سر و کار دارد، چين کارهايي انجام مي‌دهد که ممکن است شيوه زندگي آنها را بهبود بخشد. يک نظرسنجي در سال 2022 نشان داد که تنها 41‌درصد از سعودي‌‌‌ها روابط خوب با ايالات متحده را «بسيار مهم» يا «تا حدودي مهم» مي‌دانند، در حالي که اين رقم براي روابط با چين 55‌درصد و با روسيه 52‌درصد است. روابط عربستان سعودي با روسيه نسبت به چين کمتر گسترده است.

براي عربستان سعودي، ايالات متحده يکي ديگر از قدرت‌‌‌هاي خارجي است که مي‌توان با آن بر اساس مبادلات معامله کرد و بن‌‌‌سلمان به دنبال به دست آوردن هر چه بيشتر است در حالي که کمترين امکان را دارد. در اين راستا، وليعهد سعودي احتمالا خود را در موقعيت چانه‌‌‌زني قوي مي‌‌‌بيند. او عجله‌‌‌اي براي دستيابي به توافق ندارد و مي‌تواند خشم مردمي در مورد فاجعه در نوار غزه را دليلي براي کُند پيش رفتن در هر توافقي که شامل عادي‌سازي با اسرائيل باشد، ذکر کند. علاوه بر اين، عادي‌سازي کارتي است که بن‌‌‌سلمان مي‌داند که فقط يک بار مي‌تواند با آن بازي کند.

در عين حال، ام بي‌اس احتمالا پرزيدنت بايدن را مشتاق يک توافق مي‌‌‌داند. پيش از اين تغيير قابل‌توجهي در موضع بايدن رخ داده است؛ از صحبت در مورد برخورد با عربستان سعودي به عنوان يک رژيم منفور و سپس صحبت در مورد ارائه تضمين امنيتي براي اين کشور. بن‌‌‌سلمان احتمالا مي‌‌‌بيند که وضعيت غزه و مشکلات سياسي داخلي که براي رئيس‌‌‌جمهور آمريکا ايجاد کرده، دولت واشنگتن را بيش از پيش مشتاق به انعقاد توافق مي‌‌‌کند. به طور خلاصه، وليعهد دلايل زيادي براي انجام يک معامله سخت دارد.

واکنش عربستان به يک پيمان امنيتي

موارد فوق حاکي از آن است که هرگونه توافق ايالات متحده و عربستان احتمالا بيش از هرگونه تغيير مورد انتظار در سياست‌‌‌هاي عربستان در زمينه مواردي مانند روابط با چين يا سطح توليد نفت، در مورد تعهدات امنيتي ايالات متحده در قبال پادشاهي صريح‌‌‌تر خواهد بود. در هر صورت، اين سياست‌‌‌هاي سعودي اغلب توسط ساير منافع و انگيزه‌‌‌هاي سعودي تعيين خواهد شد. پادشاهي عربستان سعودي استقلال و کنترل خود را بر قلمرواش در تمام طول عمر نزديک به يک قرن خود بدون چيزي مانند معاهده امنيتي متقابل با ايالات متحده حفظ کرده است.

بنابراين اين پرسش شکل مي‌گيرد که چرا بن‌‌‌سلمان با وجود اين، چنين پيماني را با ارزش مي‌‌‌بيند؟ بخشي از پاسخ در ناهنجاري يک سلطنت موروثي مطلق نهفته است که بر دولتي ظاهرا در حال مدرن شدن در قرن بيست و يکم حکومت مي‌‌‌کند. با درک بي‌ثباتي ذاتي اين ترکيب، هر حاکم سعودي از آغوش ديپلماتيک يک ابرقدرت به عنوان راهي براي کمک به گسترش اين ناهنجاري استقبال مي‌‌‌کند. عربستان سعودي اکنون به دنبال يک پيمان امنيتي است زيرا به نظر مي‌رسد ترکيبي از شرايط مربوط به غزه، نفت و سياست داخلي ايالات متحده چنين پيماني را در دسترس قرار داده است. بخش ديگري از پاسخ مربوط به سياست منطقه‌‌‌اي فزاينده عربستان سعودي است که قبل از به قدرت رسيدن بن‌‌‌سلمان آغاز شد، اما او بر آن تاکيد بيشتري کرده است.

در سال‌هاي اخير، عربستان سعودي در  زمينه‌استفاده از نيروي نظامي فراتر از مرزهاي خود، در ميان قدرت‌‌‌هاي منطقه پس از اسرائيل در رتبه دوم بوده است. اين استفاده شامل مداخله نظامي در بحرين در سال 2011 براي حمايت از يک رژيم سني غيرمحبوب در يک کشور اکثريت شيعه بوده است. اين تحرکات نظامي بيشتر از همه، جنگ عربستان در يمن را شامل مي‌شود که در سال 2015 نه به دليل حمله يمني‌‌‌ها به عربستان سعودي، بلکه براي استقرار مجدد يک رژيم در يمن که توسط حوثي‌‌‌ها از پايتخت بيرون رانده شده بود، آغاز شد.جنگ هوايي عربستان عامل بسياري از ويراني‌‌‌هايي بود که يمن را به يکي از بزرگ‌ترين بلاياي غيرطبيعي انساني در سال‌‌‌هاي اخير دچار کرد.

حتي بدون يک معاهده امنيتي، ايالات متحده تا حدي با ارائه اطلاعات و پشتيباني لجستيکي وارد درگيري شد.اگر پيمان امنيتي ايالات متحده و عربستان سعودي اجرا مي‌شد، احتمالا[آمريکا] درگير آن مي‌‌‌شد. ايالات متحده همچنين بايد به اين فکر کند که از چه نوع رژيمي در انعقاد توافق‌نامه امنيتي با عربستان سعودي محافظت مي‌‌‌کند. وضعيت به هيچ وجه قابل مقايسه با تاسيس ناتو نيست که شامل دفاع از دموکراسي‌‌‌هاي اروپاي غربي در برابر شوروي استالين بود، يا پيمان دفاع متقابل با کره جنوبي که يک دموکراسي با يک رژيم توتاليتر به شدت مسلح در شمال روبه‌رو است؛ پيونگ‌‌‌يانگ از هدف خود براي کنترل بر تمام کره چشم‌پوشي نکرد. ايالات متحده ارزش‌هاي مشترکي با رژيم سعودي ندارد.

روابط با ايران

يک تهديد فرضي از سوي ايران، دليلي است که مکررا براي گسترش تعهدات امنيتي در عربستان سعودي يا ساير نقاط خاورميانه ذکر شده است. حادثه خاصي که اغلب به آن اشاره مي‌شود، حمله هوايي به تاسيسات نفتي عربستان سعودي در بقيق و خريص در سپتامبر 2019 است که حوثي‌‌‌هاي يمن مسووليت آن را بر عهده گرفتند اما ادعا شد که کار ايران بوده است. متعاقبا گزارش شد که رهبران سعودي از اينکه ايالات متحده به اين حمله پاسخ نداد، ناراضي بودند. مهم‌ترين واقعيت در مورد اين قسمت چيزي است که پس از آن اتفاق افتاد: نه يک حمله بيشتر به عربستان سعودي بلکه در عوض نزديکي بين ايران و عربستان سعودي.

چند دور گفت‌وگو بين دو کشور خليج فارس در مارس 2023 در توافقي با ميانجي‌گري چين براي احياي کامل روابط ديپلماتيک و فعال کردن مجدد پيمان همکاري امنيتي منسوخ شده به اوج خود رسيد. هر دو طرف به‌رغم تنش‌‌‌هاي طولاني، دلايل عمل‌گرايانه قوي براي اين تنش‌زدايي داشتند. ايران مي‌‌‌خواست روابط خود را با همه همسايگانش مستحکم کند و نشان دهد که منزوي نيست. عربستان سعودي در حالي که بر برنامه توسعه اقتصادي چشم‌انداز 2030 خود متمرکز شده بود، خواهان تضمين در برابر حمله خارجي بود. هر دو کشور از هر‌گونه تشديد درگيري در منطقه که تجارت نفت را مختل کند، آسيب خواهند ديد. درس اصلي اين قسمت اين است که وقتي ايالات متحده از مداخله در يک رقابت محلي با پاسخ نظامي يا وعده‌‌‌هاي امنيتي خودداري مي‌‌‌کند، هر دو طرف درگير، انگيزه بيشتري براي حل مسائل به تنهايي دارند.

اين دقيقا همان نوع نتيجه‌‌‌اي است که بيشتر به نفع ايالات متحده است؛ زيرا اساسا براي ايالات متحده بدون هزينه و با کاهش خطر يک جنگ منطقه‌‌‌اي است.برعکس، اينکه ايالات متحده به گونه‌‌‌اي در سمت يکي از طرفين قرار بگيرد که منجر به تشديد اختلافات در منطقه شود، اين مساله پيشرفت مطلوب را خنثي مي‌‌‌کند. علاوه بر اين، تشديد خطوط درگيري به گونه‌‌‌اي که عليه ايران باشد، به اين معنا نيست که ايران راضي به تحمل انزوا خواهد بود. مي‌توان انتظار داشت در چنين شرايطي تهران با شدت بخشيدن به روابط خود با عراق، سوريه و لبنان و همچنين شبه‌نظاميان و گروه‌‌‌هاي غيردولتي که با آنها در ارتباط بوده، پاسخ بدهد.

همچنين اين مساله بر روابط نظامي بين تهران و مسکو نيز تاثير دارد. همان انگيزه‌‌‌هايي که تهران را به نزديکي با رياض سوق داد، براي آغاز اقدامات مخرب و بي‌‌‌ثبات‌‌‌کننده بازدارنده است. ايران، به عنوان يک ملت عمدتا فارس و شيعه، با چالش هميشگي تلاش براي به دست آوردن نفوذ در منطقه‌‌‌اي که عمدتا سني و عرب است، مواجه است.

در ماه‌‌‌هاي اخير تا حدي با پذيرش بي‌سر و صدا در سازمان‌هاي بين‌المللي اجماع اعراب و مسلمانان به نفع راه‌‌‌حل دوکشوري براي مناقشه اسرائيل و فلسطين، اين کار انجام شده است. در مورد اينکه ايران احتمالا آغازگر درگيري است، بايد توجه داشت که حمله سال 2019 به تاسيسات نفتي عربستان يک مسير پرپيچ و خم نبود. بلکه اين حمله به دنبال آغاز جنگ اقتصادي نامحدود عليه ايران توسط دولت ترامپ با هدف به صفر رساندن فروش نفت ايران صورت گرفت.

پيامي که ايران با اين حمله ارسال کرد، اين بود که اگر ايران نتواند نفت خود را صادر کند، ديگر توليدکنندگان نبايد از صادرات نفت خود اطمينان داشته باشند. نشانه‌‌‌اي از نوع درگيري که ايران و عربستان سعودي در صورت فروپاشي تنش‌‌‌زدايي کنوني آنها احتمالا وارد آن خواهند شد، اپيزودي است که منجر به قطع روابط دو کشور در سال 2016 شد. عربستان سعودي يک روحاني برجسته شيعه را اعدام کرد. ايران طرفدار صريح منافع شيعيان سعودي بوده است که رژيم سني با آنها به عنوان شهروندان درجه دوم برخورد مي‌کند. اين اعدام در جهان عرب و جاهاي ديگر به طور گسترده محکوم شد. در تهران، گروهي خودسر به سفارت عربستان هجوم بردند. رژيم سعودي سپس روابط ديپلماتيک خود را قطع کرد و تمامي ديپلمات‌‌‌هاي ايراني را از عربستان اخراج کرد. اين قطع روابط تا زمان بازسازي روابط با ميانجيگري چين در سال گذشته پابرجا بود.

منبع : دنیای اقتصاد

مقالات مرتبط :

چین بازار خودروی روسیه را نیز از ایران گرفت

آینده خودروهای برقی، در دست چینی ها

هکرهای رمزارز در استخدام کره شمالی