وداع با رئيس جمهور

پيکر رئيس‌جمهور در حرم امام‌رضا(ع) به خاک سپرده شد

پيکر شهيد ابراهيم رئيسي روز پنج‌شنبه براي وداع آخر با ملت ايران وارد مشهد شد و در ميان حضور پرشور و پرشمار مردم مشهد که براي استقبال از پيکر رئيس‌جمهورِ شهيدشان به فرودگاه اين شهر رفته بودند، تشييع و سرانجام درآستان قدس رضوي، حرم امام هشتم شيعيان به خاک سپرده شد. پيکر شهيد رئيسي در حالي در حرم امام هشتم شيعيان آرام گرفت که پيش از اين او حدود 4سال توليت آن را بر عهده داشت و خادم‌الرضا(ع) بود. پيش از اين پيکر ابراهيم رئيسي روي دستان مردم تبريز، قم و تهران تشييع شده بود و مشهد مقدس آخرين ايستگاه تشييع پيکر رئيس‌جمهوري بود. خداحافظي آخر با رئيسي در مشهد پيکر رئيس‌جمهوري در حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شد هشتمين رئيس‌جمهوري ايــــران عصــر يکشنبه 30ارديبهشت به دنبال سقوط بالگرد حامل وي و همراهانش به شهادت رسيد. خبر شهادت رئيس‌جمهوري صبح روز دوشنبه 31ارديبهشت پس از ساعت‌ها عمليات جست‌وجو و امداد از سوي گروه‌هاي نجات کشور از سوي مقامات رسمي کشور تاييد شد. گروه‌هاي امداد و نجات 17ساعت درشرايط سخت آب و هوايي براي يافتن بالگرد رئيس‌جمهوري و همراهانش (حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه، آيت‌الله آل‌هاشم امام جمعه تبريز، مالک رحمتي استاندار آذربايجان شرقي، سردار سيدمهدي موسوي رئيس يگان حفاظت رئيس‌جمهوري، سرهنگ خلبان سيدطاهر مصطفوي، سرهنگ خلبان محسن دريانوش و سرگرد فني بهروز قديمي) تلاش کردند و سرانجام پيکر آنها درحالي که به دنبال سقوط بالگرد به شهادت رسيده بودند، در منطقه جنگلي ديزمار بين روستاي اوزي و پير داوود پيدا شد.

اين سانحه هوايي در حالي رخ داد که ابراهيم رئيسي و هيات همراه او روز يکشنبه براي افتتاح سد مرزي «قيزقلعه سي» و سد «خداآفرين» به استان آذربايجان شرقي سفر کرده بودند. رئيسي در جريان اين سفر همراه با الهام علي‌اف، رئيس‌جمهوري آذربايجان اين سد مرزي مشترک را افتتاح کرد و درحالي‌که عازم تبريز براي افتتاح ارتقاي کيفيت پالايشگاه تبريز بود، دچار سانحه هوايي شد و به شهادت رسيد‌. در پي اين سانحه، مقام معظم رهبري با صدور پيام تسليتي پنج روز عزاي عمومي اعلام کرد. به دنبال آن دولت روز چهارشنبه 2خردادماه را در کل کشور تعطيل رسمي اعلام کرد و برنامه‌هاي مراسم تشييع شهداي سانحه هوايي بالگرد راتشريح کرد. براساس برنامه اعلام‌شده مراسم تشييع ابتدا روزسه‌شنبه در تبريز استان آذربايجان شرقي آغاز شد. در ادامه عصر روز سه‌شنبه مراسم تشييع در استان قم از حرم مطهر حضرت معصومه (س) تا مسجد مقدس جمکران برگزار شد و سپس پيکر شهدا روزسه‌شنبه اول خرداد به تهران رسيد و درميان خيل عظيم مردم عزادار به مصلاي امام خميني (ره) تهران رسيد. صبح چهارشنبه نيز مراسم اقامه نماز بر پيکر شهدا ودر ادامه مراسم تشييع از دانشگاه تهران به سمت ميدان آزادي برگزار شد. خراسان رضوي و مشهد مقدس نيز آخرين سفر پيکرهاي مطهر شهداي خدمت بود و درنهايت هرکدام در خانه ابدي خود آرام گرفتند.

 اقامه نماز رهبر انقلاب بر پيکر شهداي خدمت

صبح چهارشنبه مقام معظم رهبري ساعت بر پيکر جان‌باختگان نماز ميت اقامه کردند. پس از اقامه نماز بر پيکر مطهر شهداي خدمت، پيکر رئيس‌جمهور و همراهانش درميان حضورگسترده مردم تهران ازدانشگاه تهران به سمت ميدان آزادي تشييع شد. سرانجام پيکر خادم‌الرضا(ع) شهيد ابراهيم رئيسي، درآستان قدس رضوي، حرم امام هشتم شيعيان به خاک سپرده شد.

 مراسم تشييع همراهان رئيس‌جمهور شهيد

مراسم تشييع پيکر شهيدحسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه نيز روز پنج‌شنبه پس از برگزاري مراسم تشييع در ميدان مشق وزارت خارجه از ميدان بسيج شهر ري به سمت حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) برگزار شد و در شبستان آستان مقدس حضرت عبدالعظيم حسني(ع) در خانه ابدي‌اش آرام گرفت. همچنين پيکر شهيد امير سرتيپ دوم خلبان سيدطاهر مصطفوي روز پنج‌شنبه در قطعه27 بهشت زهراي تهران به خاک سپرده شد. در ادامه روز پنج‌شنبه مراسم تشييع پيکر سرتيپ دوم خلبان، شهيد محسن دريانوش هم با حضور پرشور و گسترده مردم استان اصفهان در شهرستان نجف‌آباد به خاک‌ سپرده شد. همچنين پيکر شهيد سرگرد بهروز قديمي روزپنج‌شنبه درميان بدرقه باشکوه و تاريخي مردم شهر ابهر به روستاي درسجين منتقل و در اين روستا خاکسپاري شد. به اين ترتيب مراسم تشييع و تدفين استاندار شهيد مالک رحمتي، استاندار فقيد آذربايجان شرقي ديروز در زادگاهش مراغه با حضور گسترده و باشکوه مردم برگزار شد. همچنين ديروز پيکر شهيد موسوي در جوار حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) به خاک سپرده شد.

در سانحه «اوزي» چه گذشت؟

چهار روز از سانحه بالگرد رياست‌جمهوري و همراهانش مي‌گذرد. اين سانحه اما همچنان زير ذره‌بين مسوولان و کارشناسان و متخصصان است. هنوز هم بر پايه آخرين گزارشي که از سوي نيروهاي مسلح منتشر شده؛ «بخش قابل توجهي از اسناد و مدارک مرتبط با سانحه بالگرد يادشده جمع‌آوري شده است و براي بررسي برخي از قطعات و اسناد، نياز به زمان بيشتري مي‌باشد. پيش از پرداختن به روايت‌هاي مطرح‌شده در چهارروز گذشته، متن کامل گزارش نيروهاي مسلح را مي‌آوريم که به تاريخ 3خرداد1403 منتشر شده و نخستين گزارش از اين سانحه است؛ «به اطلاع مردم عزيز و شريف ايران اسلامي مي‌رساند هيات عالي رتبه ستادکل نيرو‌هاي مسلح براي بررسي ابعاد و عوامل به‌وجودآورنده سانحه بالگرد حامل رئيس‌جمهور، شهيد حضرت آيت‌الله ابراهيم رئيسي و همراهان آن شهيد والامقام با سازماندهي گروه‌هاي کارشناسي تخصصي و فني صبح روز دوشنبه مورخه 1403.02.31  ساعت 5:30 بامداد از تهران اعزام و رأس ساعت 9صبح همان روز در محل سانحه بالگرد حاضر شدند. بخش قابل توجهي از اطلاعات در زمينه‌هاي مختلف تخصصي، فني و عمومي که مي‌توانست در وقوع سانحه دخيل باشد، جمع آوري شده است.  برخي از اقدامات براي اظهارنظر قطعي نياز به زمان بيشتري دارد که در دست بررسي است:

-1 بالگرد در مسير پيش‌بيني‌شده از قبل ادامه مسير داده و از مسير تعيين‌شده پروازي خارج نشده است.

-2 حدود يک و نيم دقيقه قبل از سانحه بالگرد، خلبان بالگرد سانحه‌ديده با دو بالگرد ديگر گروه پروازي ارتباط برقرار کرده است.

-3 آثار اصابت گلوله يا موارد مشابه آن در اجزاي باقي‌مانده بالگرد سانحه‌ديده مشاهده نشده است.

-4  بالگرد سانحه‌ديده پس از برخورد با ارتفاع، دچار آتش‌سوزي شده.

-5  به‌دليل پيچيدگي منطقه، مه‌گرفتگي و درجه حرارت پايين، عمليات تجسس به شب کشيده شده و در طول شب نيز استمرار مي‌يابد و در بامداد صبح روز دوشنبه (ساعت 5 صبح) با کمک پرنده‌هاي بدون سرنشين (ايراني) نقطه دقيق محل سانحه مشخص و نيرو‌هاي زميني عمليات تجسس در آن نقطه حضور پيدا مي‌کنند.

6- در مکالمات برج مراقبت با گروه پروازي نيز مورد مشکوکي مشاهده نشده است.»

مسير بالگرد و مساله آب‌ و هوا

يکي از واکنش‌ها به اين سانحه از سوي علي بهادري‌جهرمي، سخنگوي دولت در 3خرداد1403 به نقل از «ايسنا» مطرح شده است؛ «شرايط آب‌وهوايي موقع پرواز بد نبوده و مجوز داده شده بود. بايد بررسي شود که چرا بالگرد بالا نرفته و داخل مه رفته است.» در همين زمينه به تاريخ 1 خرداد 1403 به نقل از خبرگزاري تسنيم، غلامحسين اسماعيلي، رئيس دفتر رئيس‌جمهور، جزئياتي از سانحه بالگرد رئيس‌جمهور و همراهانش را تشريح کرد: «برنامه مشترک ما با جمهوري آذربايجان در افتتاح سد برگزار شد. ديدار يک‌ساعته با رئيس‌جمهور آذربايجان هم داشتيم و نماز ظهر همان جا اقامه شد. حدود ساعت يک‌ظهر در هوايي خوب سوار بالگردها شديم و عازم تبريز شديم. هوا صاف و روشن بود و پديده جوي خاصي نداشتيم. بعد از حدود نيم‌ساعت، طي مسير در دره مجاور منطقه مس سونگون يک لکه ابر وجود داشت و مه نبود. ممکن بود در گودي دره مه وجود داشت؛ ولي در مسير پرواز ما مه وجود نداشت. ابرها کمي بالاتر از بالگرد بود.» در بخش ديگري از روايت او آمده است: «خلبان بالگرد حامل رئيس‌جمهور به‌عنوان فرمانده ميدان اعلام مي‌کند ارتفاع بگيريم و از بالاي ابرها ادامه مسير دهيم. بالگردها ارتفاع خود را زياد کردند و پس از 30ثانيه ادامه مسير، خلبان ما متوجه شد که بالگرد رئيس‌جمهور وجود ندارد. بلافاصله ابرها هم تمام شد و مس سونگون را ديديم. خلبان ما دور زد و برگشت تا بالگرد را جست‌وجو کنند.»  مهرداد بذرپاش، وزير راه و شهرسازي نيز که در سفر استاني رئيس‌جمهورِ شهيد به آذربايجان شرقي حضور داشته، درباره حادثه بالگرد حامل رئيسي توضيحاتي ارائه داده است. متن اين روايت به تاريخ 2خرداد1403  در خبرگزاري مهر منتشر شده است: «روز يکشنبه 30ارديبهشت بعد از افتتاح سد قيز قلعه‌سي و اقامه نماز ظهر، قصد حرکت به سمت پالايشگاه تبريز را داشتيم و مهندس اوجي در آن منطقه منتظر ما بودند. سه بالگرد حدود ساعت 13:15 به مقصد تبريز پرواز کرد و بالگرد رئيس‌جمهور طبق پروتکل و مطابق با استاندارد آشيانه، بالگردِ وسط بود. بنده و آقايان محرابيان، اسماعيلي رئيس‌دفتر رئيس‌جمهور و ساير عزيزان و معاونان دفتر و خبرنگاران و تعدادي از محافظان رئيس‌جمهور در بالگرد جلويي بوديم. بنده حدود ساعت 13:40 ديدم کادر پرواز با هم صحبت مي‌کنند و از مهندس پرواز بالگردمان علت را پرسيدم که اشاره کردند بالگرد رئيس‌جمهور را که پشت ما بود، گم کرده‌ايم. اين اعلام حدود ساعت 13:40 انجام گرفت.» پيش از اين هم احمد وحيدي، وزير کشور در گفت‌وگويي با صدا و سيما در همان روز نخست سانحه بيان کرده بود: «به‌دليل وضعيت آب و هوا و مه بالگرد حامل رئيس‌جمهور مجبور به فرود سخت شده است.»

ارتباط تلفني با يکي از سرنشينان بالگرد رئيس‌جمهور

يکي از مواردي که بسياري از مردم، آن را قابل بررسي بيشتري عنوان مي‌کنند، ارتباط تلفني با يکي از سرنشينان اين هلي‌کوپتر است. اسماعيلي در ادامه روايت خود آورده است: «با سرنشينان آن بالگرد تماس مي‌گرفتيم و کسي پاسخ‌گو نبود. من، آقايان محرابيان و بذرپاش با سرنشينان آن بالگرد تماس مي‌گرفتيم؛ ولي پاسخي دريافت نکرديم.

بعد کادر پروازي به ما گفتند که با تلفن همراه کاپيتان مصطفوي تماس گرفتيم که آقاي آل‌هاشم آن تماس را جواب داد و گفت در دره افتاده‌ام، ولي نگفت چه اتفاقي افتاده است. دوباره که من تماس گرفتم آل‌هاشم گفت حالم خوب نيست و متوجه نشدم چه شده است و نمي‌دانم کجا هستم لابه‌لاي درخت‌ها هستم و هيچ‌کسي را نمي‌بينم و تنها هستم. مشخصه جنگل و درخت را داد. براي ما معلوم شد بالگرد دچار سانحه شده است.» او ادامه مي‌دهد: «در معدن مس امکانات و آمبولانس و کادر پزشکي را همراه کرديم و به منطقه رفتيم. چند بار با آقاي آل‌هاشم صحبت شد و شايد تا سه ساعت بعد جواب تماس را مي‌داد؛ ولي خيلي رمق نداشت و فقط بيانگر حيات او بود. بعد معلوم شد که سايرين بلافاصله شهيد شده‌اند؛ ولي آقاي آل‌هاشم چند ساعت بعد شهيد شدند. نه صداي انفجاري نه آتش و دودي مشخص نبود.»

در همين زمينه وزير راه روايت کرده است: «خلبان بالگرد ما در منطقه گشت زد، ولي اثري پيدا نکرد و حدود ساعت 13:50 در نزديک‌ترين نقطه، در منطقه کارخانه مس سونگون فرود آمديم. تلاش را آغاز کرديم و با تلفن‌هاي اعضاي بالگرد تماس مي‌گرفتيم و برخي تلفن‌ها مثل تلفن آقاي اميرعبداللهيان، آقاي استاندار و آقاي آل‌هاشم زنگ مي‌خورد، ولي پاسخي نمي‌آمد و ما نگران شديم. اين تماس‌ها تا حدود ساعت 14:30 ادامه داشت.» محسن منصوري، معاون اجرايي ابراهيم رئيسي در اخبار ساعت21 روز حادثه گفته بود: «با دو نفر از همراهان رئيس‌جمهور که يکي از آنها کادر پرواز بوده در چند نوبت ارتباط برقرار کرده‌اند.» ميان صحبت‌هاي او و رئيس دفتر رئيسي که مي‌گويد پس از سانحه فقط موفق به تماس به آل‌هاشم شده‌اند، تناقض وجود دارد. در همين زمينه عيسي زارع‌پور، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات نيز گفته است: «گوشي يکي از سرنشينان بالگرد رئيس‌جمهوري تا ساعت هفت و هشت شب روشن بود و توانستيم با استفاده از آنتن‌دهي آن اطلاعات خوب و دقيق‌تري از محدوده بگيريم و در اختيار گروه‌هاي امدادي و تيم‌هاي پهپادي کشور ترکيه که قبلا با هماهنگي مجوز دريافت کرده بودند، قرار دهيم.»

پس از سانحه

روايت‌هاي مطرح‌شده پس از سانحه خود سرفصل بلندبالايي براي بررسي و راستي‌آزمايي است؛ از روايت‌هاي مسوولان و روايت‌ها و فيلم‌هاي بسياري که از موتورسواران گرفته تا کشور ترکيه مطرح شده است، اما بر پايه برخي از روايت‌ها شرح ماجرا چنين است. وزير کشور اين‌گونه وقايع پس از سانحه را شرح داده است: « موقعيت تقريبي بالگرد را تشخيص داديم و هنوز عوامل امدادي را خبر نکرده بوديم و فاصله داشتيم؛ چون در منطقه‌ ورزان بوديم. ما بعد ازتقسيم کار، خودمان را با 6-5 ماشيني که در کارگاه کارخانه وجود داشت، به سمت جاده و سمت کوه رفتيم و همزمان به مرکز استان و نيرو‌هاي امدادي خبر داديم که اضافه شوند تا موقعيت مکاني بالگرد را پيدا کنيم. ما حدود ساعت 14:30 عمليات جست‌وجو را شروع کرديم و يک ساعت بعد، بارندگي و مه وجود داشت و ديدِ حداقلي را مختل کرد و در منطقه و روستا‌ها پخش شديم تا آنها هم کمک کنند. براي شناسايي دقيق منطقه بر اساس آنتن تلفن همراه نياز به سه آنتن بي‌تي‌اس در آن منطقه بود که يک آنتن بي‌تي‌اس وجود داشت که با استفاده از آن، حدود منطقه و روستاي اوزي را مشخص کردند.»  بر اساس گفته‌هاي بذرپاش، «حدود ساعت 4:30صبح بود که نيرو‌ها به نقطه اصلي رسيدند و عمليات شناسايي به اتمام رسيد و کليت ماجرا براي ما روشن شد که همه عزيزان به شهادت رسيده‌اند و هويت پيکر‌ها و جابه‌جايي ابدان در دستورکار قرار گرفت. عزيزان سپاه و مديريت منطقه در اين عمليات خيلي کمک کردند.» اسماعيلي اما در اين زمينه عنوان کرده است: «تقريبا از ساعت سه تا سه‌ونيم بعدازظهر به بعد هواي منطقه کاملا دگرگون شد.زمان برد تا تيم‌هاي امدادي به منطقه رسيدند و در آن زمان جو هوا تغيير کرده بود. اينکه استانداردهاي آب و هوا براي پرواز بالگرد چيست، نمي‌دانم؛ اما آنچه به چشم ديدم اين بود که در زمان پرواز شرايط ما عادي بود و فقط در يک دره و يک لکه کاملا محدود، يک ابر با آن شرايط را مشاهده کرديم که اگر اين امر عامل بازدارندگي از پرواز مي‌تواند باشد يا نه، من نمي‌توانم جواب دهم.» نيکزاد، نماينده مجلس هم در گفت‌وگويي با صدا و سيما که فيلم آن در تاريخ 3خرداد1403 منتشر شده، گفته است: «وقتي به من گفتند بالگرد رئيس‌جمهور از رادار خارج شده با سابقه‌‌اي که در وزارت راه داشتم فهميدم چه شده، به فوريت به تبريز و ورزقان رفتم. جالب بود براي من وقتي يکي از روستايي‌ها مرا صدا زد و چيزهايي که ديده بود براي من شرح داد، او را به ستاد فرماندهي بردم؛ نحوه سقوط بالگرد را ديده بود که بالگرد تکان مي‌خورد و کشيد بالا، بعد… همه چيز را براي من گفت. يک بنده خدايي بود.» بحث‌هاي متعددي جز اين درباره آتش‌گرفتن بالگرد مطرح شده است که تمام اين مسائل و ابهامات مستلزم آن است که راستي‌آزمايي‌هاي بيشتري صورت بگيرد و منتظر باقي گزارش‌هاي نيروهاي مسلح باقي بمانيم.